کتاب‌خوانی در ایران
عام‌ترین تعریف از سرانه مطالعه میانگین مدت‌زمان مطالعه یک نفر در یک شبانه‌روز است. در این حالت میزان مطالعه همه افراد یک جامعه باهم جمع و سپس نتیجه بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهای در نظر گرفته‌شده تقسیم می‌شود. آمارهای مطالعه روزانه در ایران از ۲ تا ۷۹ دقیقه متغیر است؛ اما سرانه مطالعه در ایران بر اساس اطلاعات ارائه‌شده ۱۳ دقیقه است.
البته همیشه این شاخص در ارائه آمار استفاده نمی‌شود و به‌جای مدت‌زمان از تعداد کتابهای خوانده‌شده یا تعداد صفحات خوانده‌شده در طول روز نیز برای تعریف سرانه مطالعه استفاده می‌شود. البته اگر رتبه‌بندی نتایج بر اساس ارزیابی‌های خواندن کتاب در کشورها باشد جدول‌های نهایی ارائه‌شده توسط سازمان‌های معتبر متفاوت از عوامل عنوان‌شده در شاخص‌های ارزیابی خواهد بود. به همین دلیل در ارزیابی‌های مختلف حتی تعداد کتابخانه‌های دانشگاهی، کتابخانه‌های عمومی، مدارس، تعداد کتاب‌ها در کتابخانه‌ها و نیز آمار سال‌های تحصیلی، شرکت در کنفرانس‌ها، استفاده از رایانه و روزنامه‌ها نیز به لیست ارزیابی مطالعه و کتاب‌خوانی کشورها افزوده می‌شود.
در بیشتر کشورهای توسعه‌نیافته به‌دلیل دستمزد بسیار پایین برای کارهای فرهنگی، نویسندگان و ناشران تمایلی به تولید کتاب ندارند. به همین علت نویسندگانی که کتابشان در کشور خودشان ماه‌ها و سال‌ها در کتاب‌فروشی‌ها می‌ماند هیچ انگیزه‌ای برای نوشتن کتاب بعدی ندارند و ناشرانی که به دلیل هزینه‌های بالای انتشار کتاب سود ناچیزی دریافت می‌کنند تمایلی به سرمایه‌گذاری در این زمینه ندارند. به‌هرحال درباره میزان مطالعه در ایران با توجه به تیراژ کتاب‌ها و… وضعیت بحرانی است. با اینکه رشد علمی در کشور در وضعیت مناسبی قرار دارد اما همه افراد جامعه مطالعه نمی‌کنند و سطح آگاهی‌های افراد با یکدیگر بسیار متفاوت است.
در واقع تعداد افراد کمی در ایران اهل مطالعه هستند و انگار که با کتاب قهر هستند؛ حتی بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان نیز جز کتاب درسی، مطالعه دیگری ندارند. نظام آموزشی نیز دانش‌آموزان را به مطالعه تشویق نمی‌کند و از سوی دیگر محصولات فرهنگی و کتاب جزو کالاهای لوکس به شمار رفته و در سبد خانوارها قرار ندارد. در این وضعیت کودک و نوجوان فقط برای رفع تکلیف و از روی اجبار تکالیف درسی را انجام می‌دهد.
حقیقت غیرقابل‌انکار این است که جهان بدون کتاب نخواهد بود. کتاب‌ها منبع آموزشی در طول تاریخ بوده و هستند و بر اساس آمار ارائه‌شده حدود ۱۳۰ میلیون جلد کتاب در تاریخ بشریت منتشرشده است.
روز جهانی کتاب توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در ۲۳ آوریل ۱۹۹۵ ایجاد شد، اما این تاریخ در کشورهای مختلف زمان متفاوتی دارد.
شاخص کل فرهنگی جهان، تحقیق جهانی خود برای اندازه‌گیری میزان مطالعه مردم در سراسر جهان را بر اساس مطالعه هفتگی افراد در جوامع مختلف ارائه کرده است. البته موارد خوانده‌شده در این تحقیق هر چیزی ازجمله اخبار آنلاین، ایمیل کاری، مجلات و کتابهای چاپ‌شده عنوان‌شده است. این تحقیق اطلاعات خاصی در مورد افراد موردنظر مانند سن، سطح تحصیلات، جنسیت و یا تعداد افراد موردبررسی را گزارش نمی‌دهد. نتایج به شرح ذیل است:
هندوستان
مردم هند هر هفته به‌طور متوسط ۱۰ ساعت و ۴۲ دقیقه وقت خود را با خواندن سپری می‌کنند. میزان خواندن پس از استقلال این کشور در سال ۱۹۴۷ بیش از ۶ برابر افزایش‌یافته که شاخصی برای افزایش علاقه به خواندن است. مردم هند کتابهای ادبی و یا هر کتاب دیگر، مجله و روزنامه مطالعه می‌کنند.
تایلند
در این تحقیق مشخص شد مطالعه هفته‌ای تایلندی‌ها به‌طور متوسط ۹ ساعت و ۲۴ دقیقه است. نظرسنجی‌های بیشتر نشان داده‌اند که تقریباً ۸۸ درصد از مردم این کشور کتاب چاپی می‌خوانند و حدود ۲۸ دقیقه در روز وقت خود را صرف خواندن می‌کنند. البته این آمار نشان می‌دهد خواندن به‌صورت آنلاین در بین تایلندی‌ها بیشتر است.
چین
سومین کشور در این تحقیق چین با هشت ساعت زمان خواندن در هفته است. نرخ سواد در این کشور ۹۶.۴ درصد است که بالاتر از میانگین جهانی ۸۶.۳ درصدی است. شهروندان چینی ۱۱ دقیقه در روز را صرف خواندن روزنامه‌ها و مجلات می‌کنند.
بر اساس آمار، میزان مطالعه در کشورهای مختلف (بر اساس ساعت) به ترتیب ذیل است:
۱- هند ۲-تایلند ۳-چین ۴-فیلیپین ۵-مصر ۶- جمهوری چک ۷-سوئد ۸-فرانسه ۹-مجارستان ۱۰-عربستان سعودی ۱۱-هنگ‌کنگ ۱۲-لهستان ۱۳-ونزوئلا ۱۴-افریقای جنوبی ۱۵-استرالیا ۱۶-اندونزی ۱۷-آرژانتین ۱۸- ترکیه ۱۹-اسپانیا ۲۰- کانادا ۲۱-آلمان ۲۲-ایالات‌متحده ۲۳- ایتالیا ۲۴-مکزیک ۲۵-انگلستان ۲۶-برزیل ۲۷- تایوان ۲۸- ژاپن ۲۹- کره
کشورهایی که بیشترین آمار انتشار کتاب را در جهان دارند
در این لیست از اطلاعات انجمن بین‌المللی ناشران (IPA) و اطلاعات سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) استفاده‌شده است. این آمار به‌طور خاص تعداد کتابهای کاغذی، کتابهای الکترونیکی و یا کتابهای صوتی منتشرشده را مشخص نمی‌کند.
بر اساس این آمار چین با ۴۴۴ هزار در مقام نخست، ایالات‌متحده با ۳۰۴ هزار و ۹۱۲ در مقام دوم، انگلستان با ۱۸۴ هزار در مقام سوم، روسیه با ۱۰۱ هزار و ۹۸۱ در مقام چهارم، آلمان با ۹۳ هزار و ۶۰۰ در جایگاه پنجم، هند با انتشار ۹۰ هزار در مقام ششم، ژاپن با انتشار ۸۲ هزار و ۵۸۹ در مقام هفتم و اسپانیا با انتشار ۷۶ هزار و ۴۳۴ در مقام هشتم قرار دارند.
بر اساس اطلاعات یونسکو بیشترین تعداد کتابهای منتشرشده سالانه مربوط به چین، ایالات‌متحده و انگلستان است.
این اطلاعات حاصل جمع‌آوری اطلاعات از ۱۲۳ کشور جهان، بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۵ است و آخرین میزان مشخص‌شده نشر سالانه حدود ۲.۲ میلیون کتاب اعلام‌شده است. این آمار بر اساس کشورها در قاره‌های مختلف نیز ارائه‌شده است.
آسیا و خاورمیانه: چین مقام اول، روسیه مقام دوم و هند مقام سوم را دارد.
آمریکای شمالی و مرکزی: ایالات‌متحده مقام اول، مکزیک مقام دوم و کانادا مقام سوم را دارد.
آمریکای جنوبی: آرژانتین جایگاه اول، برزیل مقام دوم و کلمبیا مقام سوم را دارد.
اروپا: انگلستان مقام اول، آلمان جایگاه دوم و ایتالیا جایگاه سوم را دارد.
آفریقا: مصر مقام اول، افریقای جنوبی مقام دوم و نیجریه مقام سوم را دارد.
منبع: ایسنا
